Το 2ο "Πολυτεχνείο"

Λόγω των ημερών αποφάσισα να κάνω ένα αφιέρωμα σε κάποια από τα χαρακτηριστικότερα θύματα αστυνομικής βίας. Το έναυσμα για το αφιέρωμα αυτό, που θα αποτελείται από τρία μέρη, το πήρα στην πορεία της 17ης Νοέμβρη για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Εκεί, όταν ακούστηκε το σύνθημα "Κουμής-Κανελλοπούλου-Μιχάλης Καλτεζάς, Το Πολυτεχνείο δεν τέλειωσε για μας", είδα πολλούς, κατά πλειοψηφία νεαρούς, να παγώνουν, να κοιτιούνται μεταξύ τους και  να αναρωτιούνται, ποιος είναι ο Κουμής και ποια η Κανελλοπούλου. Ευτυχώς, την ιστορία του Καλτεζά τη γνώριζαν ήδη. Μέσω τριών ποστ, θα προσπαθήσω να θυμίσω τα γεγονότα του 1980, του 1985 και φυσικά στις 6 Δεκεμβρίου θα ανέβει ποστ αφιερωμένο στον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο και την εξέγερση που ακολούθησε τη δολοφονία του. 

Γεγονότα 1980, Δολοφονία Ιάκωβου Κουμή και Σταματίας Κανελλοπούλου

Υπόβαθρο

Το καιρό εκείνο, το πολιτικό κλίμα της χώρας ήταν ήδη αρκετά πολωμένο. Η προσπάθεια της Κυβέρνησης Ράλλη να άρει όλες τις εκκρεμότητες, που υπήρχαν με το λεγόμενο τότε "δυτικό κόσμο", προσέκρουε στον έντονο αντιαμερικανισμό, που είχε δημιουργηθεί. Αιτία για τον τελευταίο ήταν οι φρέσκες μνήμες από την τούρκικη εισβολή στην Κύπρο και η συμβολή των Αμερικανών στη Χούντα. Παράλληλα υπήρχε έντονος αναβρασμός και στο φοιτητικό κίνημα, το οποίο προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εμποδίσει την εφαρμογή του νόμου 815. Παρά τις αντιδράσεις, όμως, η Ελλάδα κατάφερε να γίνει ξανά δεκτή στο ΝΑΤΟ, ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για την ανανέωση της παραμονής των αμερικάνικων βάσεων στον ελλαδικό χώρο, ενώ ο Αβέρωφ, τότε υπουργός Άμυνας, συμμετείχε στην Επιτροπή Πυρηνικού Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ. 

Ο κόσμος έψαχνε έναν τρόπο για να εκφράσει την αγανάκτηση του για όλα τα παραπάνω και η ιδανική ευκαιρία ήταν η κορύφωση των εορταστικών εκδηλώσεων για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Η κυβέρνηση, όμως, απαγορεύει στην πορεία να φτάσει μέχρι την αμερικάνικη Πρεσβεία και ορίζει ως σημείο τερματισμού και διάλυσης του πλήθους, την πλατεία Συντάγματος. 

Τα γεγονότα

Η πλειοψηφία της ΕΦΕΕ, που αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από νεολαίους του ΠΑΣΟΚ και της ΚΝΕ, πειθαρχεί στην απόφαση. Υπάρχει, ωστόσο, μια μικρή μειοψηφία, που αψηφά την εντολή και είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι την αμερικάνικη πρεσβεία. Η μειοψηφία αυτή αποτελούνταν από νεολαίους της ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, ΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, Β' Πανελλαδική κ.α. Το τμήμα αυτό της πορείας αποφασίζουν να ακολουθήσουν και χιλιάδες απλοί διαδηλωτές. 

Η πορεία στο ύψος της Βουλής συναντά πλήθος από παρεταγμένων διμοιριών ΜΑΤ. Για λίγα λεπτά τα δύο μέτωπα στέκονται ακίνητα και απλά ανταλλάζουν κάποιες φράσεις. Αμέσως μετά οι διαδηλωτές κάνουν πρώτα βήματα και τα ΜΑΤ επιτίθενται. Η βιαιότητα, η αγριότητα και το μένος των ΜΑΤ έναντι όποιου διαδηλωτή έβλεπαν μπροστά τους, είτε είχε σκοπό να φτάσει στην πρεσβεία είτε όχι, είναι πρωτοφανής. Χτυπάνε μανιωδώς όποιον βλέπουν μπροστά τους και φτάνουν στο σημείο να χρησιμοποιήσουν τα υπηρεσιακά τους περίστροφα. Ήταν αδύνατο από τέτοια επίθεση να μην υπάρξουν νεκροί. Ο απολογισμός της εκτός από 250 τραυματίες (οι 5 σοβαρά και οι 2 εξ αυτών από σφαίρα) αριθμεί και δυο νεκρούς.  

Το σώμα της Σταματίας Κανελλοπούλου βρίσκεται, βαριά χτυπημένο από γκλοπ, πεσμένο σε πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου. Μεταφέρεται στο Ιπποκράτειο, όπου λίγο αργότερα θα αφήσει την τελευταία της πνοή. Η ιατροδικαστική έκθεση σοκάρει. 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα, βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Ήταν μόλις 20 χρονών, εργάτρια, ανένταχτη πολιτικά και καταγόταν από το Περιστέρι. 

Αποτέλεσε το πρώτο θύμα εκείνο το βράδυ, καθώς ο Ιάκωβος Κουμής άντεξε λίγο παραπάνω. Πάλεψε για μερικές μέρες με το θάνατο, αλλά ούτε αυτός τα κατάφερε. Το αναίσθητο σώμα του είχε βρεθεί στην Πλατεία Συντάγματος με βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ενώ σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες είχε και τραύμα από σφαίρα αστυνομικού περιστρόφου. Ξεψύχησε στο "Λαϊκό", όπου είχε διακομιστεί. Ήταν 26 χρονών, φοιτητής Νομικής, με καταγωγή από την Κύπρο και συγκεκριμένα από την Σωτήρα Αμμοχώστρου. Στην πορεία συμμετείχε με την "Επιτροπή Αυτοδιάθεσης Κύπρου", κομματικά ανένταχτη πρωτοβουλία. Ο πρόωρο χαμός του ενέπνευσε ποιητές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρου, αλλά ο χαρακτηριστικότερος στίχος που ταυτίζεται με το όνομά του, έχει γραφτεί από τον ίδιο: 

"Η γαλάζια σου μορφή με τυραννά...

Γυρεύω μια σταγόνα λευτεριάς στα βήματά σου

και συ μ' αρνήθης για τα συμφέροντά σου. "

Δηλώσεις 

Οι δολοφονίες, όπως είναι λογικό, κυριάρχησαν στην πολιτική επικαιρότητα τις επόμενες μέρες και θέση πήρε ολόκληρη η "κορυφογραμμή" της πολιτικής:

• Ανδρέας Παπανδρέου: "Μικρές ομάδες ανεύθυνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημήσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου."
•  Κυβέρνηση την επόμενη μέρα: "Οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατική και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του λαού. Για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις." (Ο Κουμής δεν είχε ξεψυχήσει ακόμα)
• Γ. Ράλλης (μια εβδομάδα μετά στη Βουλή): "Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη." 
• Λ. Κύρκος: Την Κυριακή την αντιπαρατέθηκαν και δε συγκρούστηκαν οι αστυνομικές δυνάμεις και τα ΜΑΤ με τους διάφορους αναρχικούς και ροπαλοφόρους. Τέτοια σύγκρουση δεν υπήρξε. Εκείνο που συνέβη είναι ότι οι αστυνομικές δυνάμεις και τα ΜΑΤ μαζί με τους διάφορους ροπαλοφόρους και κουκουλοφόρους, με διαφορετικό ρόλο και αποστολή του καθένα, αντιπαρατάχθηκαν και χτύπησαν την ειρηνική πορεία χιλιάδων πολιτών που τιμούσαν τη μνήμη... κλπ" (η υπογράμμιση δική μου)       
• Γ. Ζιγδής: "Η βασική αιτία του κακού είναι ότι η κυβέρνηση διατηρεί ένα σώμα που αποτελεί ντροπή, τα ΜΑΤ. Δεν είναι αστυνομία αυτό, αυτό είναι σώμα ΕΣ-ΕΣ, είναι χειρότερο από την ΕΣΑ, τα μέλη του είναι κακούργοι, όχι οτι οι άνθρωποι γεννήθηκαν κακούργοι, αλλά εκπαιδεύονται για να γίνουν κακούργοι. Τους είδα στη Ρόδο, όπου επιτέθηκαν ενάντια ενός λαού που έκανε ειρηνική παρέλαση. Επιτέθηκαν με τέτοια λύσσα, που δεν έχω δει ούτε στους Ιταλούς φασίστες, όταν ήμουν παιδί στη Ρόδο(...). Ας έχουμε μια ειδική συνεδρίαση για το αν μπορεί ,μια δημοκρατία να διατηρεί κρατικά όργανα, τύπου ΜΑΤ. Αυτά είναι για τους "Χίτλερ", μόνο για τους ""Μουσολίνι". Είναι αδιανόητο να υπάρχουν σε μια δημοκρατική πολιτεία."

Τα ονόματα του Κουμή και της Κανελλοπούλου δε μπορούσαν να ταυτιστούν με κάποιο πολιτικό χώρο. Έτσι, στη χώρα όπου κατά πλειοψηφία για να συνεχίσει να "ζει" ένας νεκρός και να μη χαθεί στην ιστορική λήθη, είναι αναγκαίο το όνομά του να γίνει έρμαιο στα χέρια φτηνών πολιτικάντηδων, τα δυο αυτά παιδιά ξεχάστηκαν γρήγορα. Τουλάχιστον, δεν τους σκότωσαν και δεύτερη φορά.  Οι δράστες φυσικά δε βρέθηκαν ποτέ. Εξαιρετικά αμφίβολο αν έγινε, έστω και η παραμικρή, προσπάθεια αναζήτησής τους.