Το οπαδικό μίσος ως παράγοντας κοινωνικης ειρήνης

Το παρόν άρθρο γράφτηκε με αφορμή την αποχώρηση των Πατέρα-Βγενόπουλου από τον Παναθηναϊκό. Την πτώση δηλαδή, για μια ακόμη φορά, του κοινωνικός αποδεκτού προσωπείου του λαϊκού ηγέτη που κάθε μεγαλομέτοχος ή πρόεδρος ομάδας με μεγάλη μερίδα στην ''οπαδική πίτα'', προσπαθεί να περάσει.

Δυστυχώς, η προσπάθεια αυτή κατά κανόνα στέφεται από πλήρη επιτυχία. Οι πρόεδροι, στα μάτια των οπαδών, αποτελούν τον αναμφισβήτητο ηγέτη που ενσαρκώνει με τον καλύτερο τρόπο το ιδεώδες(;) που το μεγάλο αθλητικό σωματείο αντιπροσωπεύει(;). Αποτελούν τον άνθρωπο εκείνο, που θα προχωρήσει στις απαραίτητες τομές για να βοηθήσει την ομάδα να επιστρέψει (ή να διατηρηθεί) στην κορυφή, θα επιβληθεί στα θεσμικά κέντρα αποφάσεων -όπου οι οπαδοί όλων των ομάδων πιστεύουν ότι αδικούνται, κάτι που συνοψίζεται στην φράση "μόνοι μας εναντίον όλων"- και θα δείξει την τεράστια γενναιοδωρία του, ξοδεύοντας παχυλά ποσά για την ενίσχυση της ομάδας. Αν, μάλιστα, δεν κάνει κάτι από όλα αυτά ,αρχίζει και αντιμετωπίζεται με καχυποψία και αμφιβολία για τις "αγνές του προθέσεις" και αρχίζουν σταδιακά οι ψίθυροι, πως λειτουργεί με "στυγνά επιχειρηματική κριτήρια" και δεν τον ενδιαφέρει μόνο η επιτυχία της ομάδας, αλλά κοιτάει και το "προσωπικό όφελος".

Μόνο που, είτε ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες για το πως αν γίνεις αρεστός, είτε λειτουργεί διαφορετικά από αυτές, αυτό ακριβώς κάνει. Πράττει με μόνο γνώμονα το επιχειρηματικό συμφέρον και το προσωπικό όφελος. Τη δημιουργία δηλαδή ενός ευρέως αποδεκτά κοινωνικού προφίλ, που ουδείς τολμά να αμφισβητήσει, όσο βρίσκεται στον κολοφώνα της δόξας του - ούτε καν η δικαιοσύνη ή ανώτατοι πολιτικοί αξιωματούχοι. Το επαίσχυντο και απροκάλυπτο ξέπλυμα χρήματος από τις παράνομες δραστηριότητες. Τη δωρεάν λεζάντα και τα πολυσέλιδα αφιερώματα στον τύπο και γενικότερα στα ΜΜΕ, όπου κατά συντριπτική πλειοψηφία υμνείται.

Αυτό, όσο παράξενο κι αν ακούγεται σε κάποιον ουδέτερο, σπάνια γίνεται αντιληπτό από τους οπαδούς, αλλά ακόμα κι αν γίνει σπάνια αποτελεί αντικείμενο συζήτησης ή προβληματισμού (για αμφισβήτηση ούτε λόγος), όσο η ομάδα βρίσκεται μέσα στους στόχους της. Ο "τιμονιέρης του πλοίου" πάντα δικαιολογείται και χαρακτηρίζεται μάλιστα "κυμπάρης" ή "μάγκας," όταν καταφέρνει να ξεφύγει από τη τσιμπίδα του νόμου, ενώ οι παράνομες δραστηριότητες του αποτελούν κοινό μυστικό. Ναι, εκεί έχουμε φτάσει. Ο πρόεδρος να πλουτίζει παράνομα, αυτό να το ξέρουν όλοι και κανείς να μην τολμά να τον ακουμπήσει, καθώς, υποστηρίζεται από χιλιάδες κόσμου απλά επειδή χρηματοδοτεί την "ομαδάρα τους".

Φτάσαμε έτσι στο σημείο ένα συλλαλητήριο, που αποσκοπεί σε απλή αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος μιας ομάδας, να συγκεντρώνει 30000 κόσμου και οι απεργίες να έχουν μέσο όρο 20000. Πως να γίνει μετά συζήτηση για ταξική συνείδηση και ταξική επιλογή; Τόσοι άνθρωποι "χάνονται" ουσιαστικά από τους δρόμους και την ταξική πάλι, επειδή έχουν αποφασίσει να αφιερώσουν τη ζωή τους στα ιδανική μια ομάδας, Ιδανικά ανύπαρκτα, που απολύτως τίποτα δεν προσφέρουν παρά μια στιγμιαία αίσθηση ευτυχίας.

Η ζωή, όμως, είναι πολλά παραπάνω από μερικές στιγμές ευφορίας. Ειδικά μέσα σε συνθήκες κοινωνικοοικονομικού μαρασμού και ξεπεσμού, κάθε ένας οφείλει, πρώτα απέναντι στον εαυτό του και μετά απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, να ενεργοποιηθεί στην πολιτική διαδικασία. Πόσο μάλλον άνθρωποι που έχουν αποδείξει, πως αποτελούν μαχητικά σύνολα με συγκρουσιακή λογική, η οποία όσο περνάει ο καιρός θα υιοθετείται από ολοένα και περισσότερους πολίτες. Αυτή, λοιπόν, θα πρέπει να διοχετευτεί και να κατευθυνθεί απέναντι στους πραγματικούς εχθρούς, τους ταξικούς. Η τακτική του "διαίρει και βασίλευε" μέχρι τώρα αποδίδει, και εχθροί θεωρούνται σύνολα με διαφορετικό χρώμα κασκόλ με ανάπτυξη μάλιστα φασίζουσας νοοτροπίας έναντι αυτών. Η βύθιση στο πηγάδι του οπαδικού μίσους, θυμίζει αποπροσανατολισμό σε λαβύρινθο. Όσο περισσότερο προχωράς, τόσο περισσότερο χάνεσαι και δυσκολεύεσαι να βρεις το δρόμο.

Η άγρια και βίαιη επιβολή προτύπων, και όχι απλά η προβολή τους, βρίσκει ευρύ πεδίο δράσης με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ακόμα και το γήπεδο από αρένα διασκέδασης έχει μετατραπεί σε αρένα μάχης. Η μονομέρεια υπέρ του γηπεδούχου, η απολυτότητα, τα βίαια και κατά κανόνα αναίτια ξεσπάσματα κατά πάντων αποτελούν πρωτεύοντα χαρακτηριστικά ενός χώρου, ο οποίος πλέον δεν χρησιμεύει σε τίποτε άλλο, παρά μόνο στην εκτόνωση οργής. Η θέση της οργής αυτής, όμως, δεν είναι στα γήπεδα, αλλά στους δρόμους. Η ώρα που το σύνολο αυτών των ανθρώπων θα ανοίξει τα τυφλωμένα από το φανατισμό μάτια του και θα δει πως πρώτα αποτελεί άνθρωπο και μετά οπαδό, δεν αργεί.

Τα σύγχρονα ελληνικά κολαστήρια

Η κατάσταση στις φυλακές θυμίζει 2008. Τότε που με αφορμή τον ξυλοδαρμό του αναρχικού Γιάννη Δημητράκη είχε ξεσπάσει γενικευμένη εξέγερση στο σύνολο των φυλακών της ελληνικής επικράτειας. Η κατάσταση φυσικά, παρά τις μεγαλόστομες υποσχέσεις, ελάχιστα βελτιώθηκε. Δυο χρόνια μετά οι κινητοποιήσεις, που σταδιακά αρχίζουν και προετοιμάζουν το κλίμα για νέα εξέγερση, μας δίνουν το πάτημα για μια διεισδυτική, το δυνατόν περισσότερο, ματιά στα ενδότερα των φυλακών.

Συνθήκες κράτησης

Όλοι λίγο -πολύ έχουμε ακούσει γενικά και αόριστα για τις τραγικές συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων. Τι σημαίνει όμως πρακτικά αυτό; Τα ελληνικά ΜΜΕ σπάνια προσπαθούν να αποτυπώσουν συγκεκριμένα το μέγεθος και τα αίτια του προβλήματος. Αρκούνται σε γενικόλογες παρατηρήσεις από τις οποίες σπάνια ο -έχων άγνοια για αυτά τα θέματα- τηλεθεατής μπορεί να κατανοήσει το βαθμό διάβρωσης και σαπίλας του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος.

Αρχικά, υποτίθεται, πως η στέρηση της ελευθερίας είναι η μόνη τιμωρία κάποιου για το αδίκημα, για το οποίο έχει καταδικαστεί. Πρέπει, λοιπόν, να απολαμβάνει όλα τα υπόλοιπα δικαιώματα και κανείς δε δύναται να προβαίνει σε στέρηση αυτών. Η ανάλυση, που ακολουθεί, ξεκινά αναπαριστώντας ουσιαστικά την πορεία ενός κρατούμενου από την πρώτη μέρα κράτησης του.

Από την πρώτη στιγμή, ο έγκλειστος καταλαβαίνει τι πρόκειται να επακολουθήσει. Στριμώχνεται σε ένα κελί το οποίο προβλέπεται πως θα φιλοξενεί μέχρι δυο άτομα. Εκεί στοιβάζονται τουλάχιστον τέσσερις. Ήδη οι πρώτοι κανόνες υγιεινής έχουν καταπατηθεί. Ο τρόφιμος δεν προμηθεύεται ούτε με τα απαραίτητα. Μαξιλάρι, χαρτί υγείας, ρούχα πρέπει να τα αγοράσει. Σε κάποιες φυλακές δεν υπάρχει ούτε αυτή η δυνατότητα (στις περισσότερες μεγάλος αριθμός τροφίμων δεν έχει την οικονομική δυνατότητα) και τα είδη αυτά "κληρονομούνται", όταν κάποιος αποφυλακίζεται ή πεθαίνει. Το τελευταίο μόνο σπάνιο φαινόμενο δεν αποτελεί. Τα στρώματα είναι βρώμικα, γεμάτα κοριούς και άλλα ζωύφια. Πολλοί, για να τα αποφύγουν, αναγκάζονται να κοιμούνται στο πάτωμα. Κάθε κελί έχει μια τουαλέτα, ασιατικής βεβαίως κατασκευής, η οποία σπάνια συνοδεύεται από παραβάν. Ντούζ, στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι φυλακισμένοι μπορούν να κάνουν μια φορά την εβδομάδα. Κατά κανόνα, η αναλογία είναι ένα ντουζ για διψήφιο αριθμό τροφίμων. Πολλές φορές ζεστό νερό δεν υπάρχει, καθώς κόβεται εν είδη τιμωρίας.

Ο σωφρονιστικός κώδικας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από το φιλελεύθερο πνεύμα του. Φημίζεται, μάλιστα, για αυτό. Στη θεωρία, γιατί στην πράξη ένας νόμος υπάρχει. Αυτός των δεσμοφυλάκων. Η συμπεριφορά τους ανεξέλεγκτη. Δεν τους ελέγχει κανείς, καθώς, κάθε φυλακή ουσιαστικά αποτελεί κράτος εν κράτη. Ξυλοκοπούν, βασανίζουν, διακινούν ναρκωτικές ουσίες, αναπτύσσουν "σχέσεις" με τρόφιμους από τους οποίους μπορούν να αποκομίσουν οφέλη. Αντιμετωπίζουν ρατσιστικά τους κρατούμενους, είτε βάση της καταγωγής τους, είτε βάση του αδικήματος που έχει διαπράξει ο καθένας. Διαχειρίζονται τους κρατούμενος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μη μπορούν να αναπτύξουν σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ τους. Στόχος είναι η φθορά των σχέσεων τους και η συνεχής ύπαρξη έντασης.  Μοιράζουν τις πειθαρχικές ποινές σαν καραμέλες, προσπαθώντας να πνίξουν τη φωνή του κρατούμενου με ποινή επί της ποινής. Προβαίνουν σε πρωκτικό έλεγχο των ανδρών και κολπικό των γυναικών, για να δουν αν μεταφέρεται κάτι "ύποπτο". Ο πλήρης εξευτελισμός.

Για να ξεφύγει κάποιος από αυτήν την κόλαση, περιμένει εναγωνίως μια άδεια. Με το νέο καθεστώς, όμως, αυτές εξαρτώνται αποκλειστικά από τον Προϊστάμενο Εισαγγελέα που συμμετέχει στο Πειθαρχικό Συμβούλιο της φυλακής. Η ψήφος του και μόνο, αν είναι αρνητική, μπορεί να ισοπεδώσει τις ελπίδες του τρόφιμου για λίγες μέρες "κανονικής" ζωής. Έτσι, μένουν μόνο οι επισκέψεις και τα τηλεφώνηματα. Οι πρώτες ουσιαστικά βιάζονται με το νέο καθεστώς, δεν υπάρχει άμεση επαφή φυλακισμένου-επισκέπτη καθώς τους χωρίζει ένα πλέξιγκλας και τους συνδέει μόνο ένα τηλέφωνο. Αυτό ισχύει και για τις επισκέψεις των δικηγόρων, προσθέτοντας έτσι επιμέρους εμπόδια στο έργο των τελευταίων. Τα τηλεφωνήματα των τροφίμων είναι πολύ πιθανό να καταγράφονται από τους φύλακες. Ιδιωτικοί χώροι για να περάσουν λίγες προσωπικές στιγμές οι πρώτοι με τους επισκέπτες τους, φυσικά δεν υπάρχουν. Στερούνται, έτσι, τις λίγες αναπνοές που μπορούν να πάρουν πριν βουτήξουν ξανά στην κόλαση.

Οι δραστηριότητες, σε όσες φυλακές υπάρχουν, δε μπορούν να ικανοποιήσουν το σύνολο του πληθυσμού του ιδρύματος. Το σχολείο δε μπορούν να το παρακολουθήσουν οι αλλοδαποί, όργανα γυμναστικής υπάρχουν μόνο κατ' εξαίρεση, οι ώρες προαυλισμού δεν ικανοποιούν κανέναν. Ακόμα και οι δυνατοί κάποτε σπάνε και τότε ο μόνος δρόμος που ανοίγει, είναι αυτός των ναρκωτικών, προς τέρψη των δεσμοφυλάκων. Αυτοί, απροκάλυπτα κάτω από καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας, πλουτίζουν από το εμπόριο.

Ερχόμαστε στο μέρος της ιατρικής περίθαλψης. Μπορεί να περιγραφεί και με μόνο μία λέξη. Ανύπαρκτη. Σταθερός γιατρός, έστω για κάποιες ώρες της ημέρας, δεν υπάρχει σε καμία εν Ελλάδι φυλακή. Το μόνο που υπάρχει, είναι κάποιες περιστασιακές επισκέψεις γιατρών. Η εξέταση, κατά πλειοψηφία, γίνεται σε αυτοσχέδιους διαμορφωμένους χώρους και σπανιότατα σε κανονικά, εξοπλισμένα ιατρεία. Αν υπάρξει κάποιο έκτακτο περιστατικό, προβλέπεται ολόκληρη γραφειοκρατική διαδικασία για τη μεταφορά του ασθενή στο νοσοκομείο. Αυτή είναι σχεδόν αδύνατο να παρακαμφθεί.

"Ειδικά" κελιά


Σάλο είχε προκαλέσει το 2008 η αποκάλυψη της ύπαρξης των "μπλε κελιών". Επίσημοι φορείς αρνήθηκαν την ύπαρξή τους, ωστόσο αυτή είναι επιβεβαιωμένη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, βρίσκονται δίπλα στην ψυχιατρική μονάδα των φυλακών Κορυδαλλού. Πρόκειται για εξελιγμένη μορφή βασανισμού. Ο κρατούμενος τοποθετείται γυμνός στην απομόνωση, σε ειδικά διαμορφωμένο κελί. Στη συνέχεια, οι φύλακες ανεβοκατεβάζουν συνεχώς τη θερμοκρασία από τους 0 στους 40 βαθμούς Κελσίου ανά 30 λεπτά. Το σκηνικό συμπληρώνεται από ενέσιμη μορφή κοκτέιλ ψυχοφαρμάκων. Πολλοί έχουν γυρίσει "φυτά" από εκεί, ενώ πολλοί αποδίδουν σε αυτά τα κελιά θανάτους που επίσημα είναι "υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες".

Κατά τα πρότυπα των μπλε κελιών, φτιάχτηκαν και τα "λευκά κελιά", ειδικά προορισμένα για τους κατηγορούμενους (και καταδικασθέντες πλέον) για συμμετοχή στην Ε. Ο. 17Ν. Εδώ έχουμε να κάνουμε με υπόγεια ή ημιυπόγεια κελιά, που είναι πλήρως απομονωμένα το ένα από το άλλο. Ο εγκλεισμός διαρκεί 23 ώρες. Η μία ώρα του προαυλισμού γίνεται σε χώρο ελάχιστων τετραγωνικών που περιβάλλεται από τοίχους ύψους τουλάχιστον 10 μέτρων. Ο κρατούμενος δε μπορεί να δει τίποτα, παρά ένα ελάχιστο ίσως κομμάτι ουρανού, βιώνει τον πλήρη αποπροσανατολισμό και χάνει κάθε αίσθηση χρόνου. Καταρρακώνεται ψυχολογικά και νιώθει έντονα αισθήματα εγκατάλειψης και μοναξιάς. Είναι ένα συνεχές μαρτύριο που στοχεύει στη φυσική και ηθική εξόντωση των φυλακισμένων.

Στατιστικά

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στατιστικά σχετικά με το ελληνικό σωφρονιστικό σύστημα. Απλά τα παραθέτουμε δίχως σχόλια.

• 1/1000 κατοίκους στην Ελλάδα βρίσκεται στη φυλακή
• οι φυλακές παρουσιάζουν 168% πληρότητα
• το ημερήσιο έξοδο ανά κρατούμενο είναι 3.60 ευρώ
• κάθε μήνα οι κρατούμενοι αυξάνονται κατά 200-250
•  1/2 κρατούμενους είναι αλλοδαποί (και για να μη βιαστούν κάποιοι να παπαγαλίσουν σενάρια για ομάδες με ροπή προς την εγκληματικότητα, αναφέρουμε, πως είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη)
• σε μια δεκαετία διπλασιάστηκαν οι φυλακισμένοι (από 5,500 το 1997 έγιναν 12.5000 το 2008)
• η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανήλικων φυλακισμένων στην Ευρώπη
• 1/3 που βρίσκονται στις φυλακές είναι απλώς προφυλακισμένος
• 4/5 αποφυλακισμένους μέχρι να περάσουν 6 με 7 χρόνια γυρνάνε στη φυλακή

Καταδίκες Ελλάδας


Η συμπεριφορά και οι τακτικές της Ελλάδας δεν έχει περάσει απαρατήρητη σε διεθνή κλίμακα. Έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, μετά από προσφυγή Βρετανού υπηκόου, για πρακτικές που εμπίπτουν στο άρθρο 3 για Προστασία Ανθρώπινων Δικαιωμάτων και Θεμελιωδών Ελευθεριών, που προβλέπει ότι: "ουδείς επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια, απάνθρωπη/εξευτελιστική συμπεριφορά ή τιμωρία". Επίσης υπάρχει καταγγελία από την Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης Μεταχείρισης του συμβουλίου της Ευρώπης και διαρκής κατακραυγή της Διεθνής Αμνηστίας. Ο Συνήγορος του Πολίτη επανειλημμένα έχει τονίσει τις άθλιες συνθήκες κράτησης.



Η στάση της πολιτική ηγεσίας είναι παντελώς αδιάφορη. Στις ελάχιστες επισκέψεις κρατικών λειτουργών υπάρχει εξωραϊσμός της κατάστασης και απόκρυψη του συνόλου των προβλημάτων. Τις φυλακές είναι σχεδόν αδύνατο να επισκεφτεί κάποιος χωρίς επίσημη κρατική ιδιότητα. Από εκεί προκύπτει και ο χαρακτηρισμός "άβατο".

Το σωφρονιστικό σύστημα της Ελλάδος είναι από τα θεμέλια και σε κάθε σημείο του διαβρωμένο και έχει αποτύχει ολοκληρωτικά. Στις φυλακές υπάρχει μαι διαρκής ανακύκλωση κρατουμένων, οι οποίοι δε σωφρονίζονται ποτέ και μόλις βγουν έχουν και πάλι παραβατική συμπεριφορά. Στο διάστημα κράτησης τους μυούνται σε όσα αδικήματα δεν ήξερα ήδη. Κατά πλειοψηφία, ο εγκλεισμός κάποιου σε φυλακή σηματοδοτεί την αρχή του τέλους για μια φυσιολογική ζωή και την έναρξη ενός ατέρμονα κικεώνα συναλλαγών με την ελληνική δικαιοσύνη.

Οι αφορμές για ξεσηκωμό είναι άφθονες. Ο δεύτερος Δεκέμβρης, όσων χαίρονται την ελευθερία τους, ίσως είναι μακρυά. Των φυλακισμένων, από την άλλη, ίσως είναι πιο κοντά από ποτέ...

Άρθρα-Αναλύσεις-Ρεπορτάζ για Δεκέμβρη 2008 (συγκεντρωτικά)

TVXS 

avantgarde 1, 2

Αξιοπρέπεια και κατοχή

ks-ee

Indymedia, 2

Η διαχρονική αξία της εξέγερσης του 2008

ΙΟΣ

Οι ιστορικοί μιλάνε για τον Δεκέμβρη του 2008

Ο Δεκέμβρης και το δίκιο της εξέγερσης

Νίκος Ταυρής 1, 2

Η εξέγερση του Δεκέμβρη ως σύμπτωμα της "κουλτούρας της μεταπολίτευσης"

Το κύκνειο άσμα της αριστεράς

Σπύρος Μάρκετος, Το νόημα του Δεκέμβρη

Σχολιαστές χωρίς σύνορα 1, 2, 3

Καλύβας (η "αντίθετη" πλευρά)

Anarchy press

Ο Κορκονέας πυροβολεί ακόμα, Λαουτάρης

Ο Δεκέμβρης και η μαρτυρία του, Σεβαστάκης

Ο Δεκέμβρης και οι προβολές του στο σήμεσα, Σεβαστάκης 2

Μας σκοτώνετε; Θα καταστρέψουμε τον πολιτισμό σας

Ο Δεκέμβρης στη Θεσσαλονίκη

Μια εξέγερση αλλιώτικη από τις άλλες; 

Οχι, εσύ είσαι ηλίθιος, αφεντικό

Το πνεύμα του Δεκέμβρη

Δεκέμβρης: Ένας χρόνος μετά

Η ΓΑΔΑ κάνει ιστορική αναδρομή

Τα παιδιά του Δεκέμβρη ένα χρόνο μετά

Η λάθος πλευρά

Η αλητεία του κοινωνικού

Κοινωνική αλητεία

Νοέμβρης 1973-Δεκεμβρης 2008 Στο δρόμο της εξέγερσης

Ο Νοέμβρης κρίνει το Δεκέμβρη

Ο Δεκέμβρης τότε και τώρα

Φωτογραφική απεικόνιση της εξέγερσης του Δεκέμβρη

Μιχάλης Καλτεζάς

Μετά από το ποστ που εξιστορούσε την υπόθεση δολοφονίας των Κουμή-Κανελλοπούλου, ακολουθεί, όπως είχα προαναγγείλει, αφιέρωμα στη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά. 


Υπόβαθρο


Βρισκόμαστε στο 1985. Μόλις 12 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και 5 από τη διπλή δολοφονία των Κουμή-Κανελλοπούλου. Η Αθήνα την εποχή εκείνη γίνεται συχνά-πυκνά θέρετρο σοβαρών επεισοδίων. Συμπρωταγωνιστές στα επεισόδια, εκτός από τις δυνάμεις της αστυνομίας, είναι άλλοτε ακροδεξιοί, άλλοτε αλλοδαποί, άλλοτε χούλιγκαν ομάδων και άλλοτε οπαδοί εξωκοινοβουλευτικών οργανώσεων. Πέρα από αυτά τα περιστασιακά επεισόδια, υπάρχει κι ένας πόλεμος. Αυτός ανάμεσα στους αστυνομικούς και τους αναρχικούς. Το μίσος ανάμεσα τους είναι πρωτόγνωρο και το κλίμα διαρκώς τεταμένο. 


Παράλληλα, υπάρχει μια κριτική στάση του τύπου έναντι της αστυνομίας. Εγείρονται πολλά ερωτήματα όσον αφορά την παραβίαση του ασύλου, την τακτική που ακολουθούν οι δυνάμεις καταστολής έναντι στα επεισόδια και σε όσους συμμετέχουν σε αυτά αλλά και την εν γένει στάση της αστυνομίας. Υπάρχει, όμως, κι ακόμα ένα σοβαρό ερωτηματικό. Η υπόθεση Καλτεζά ήρθε και αναζωπύρωσε τη συζήτηση γύρω από αυτό. Φυσικά αναφερόμαστε στο κατά πόσο είναι ορθόν να επιτρέπεται η οπλοφορία στα "όργανα της τάξεως".


Τα γεγονότα


17 Νοέμβρη 1985. Η πορεία της την επέτειο του Πολυτεχνείου έχει τελειώσει ομαλά δίχως κανένα επεισόδιο. Μετά το τέλος της μια μικρή ομάδα αναρχικών επιτίθεται στα γραφεία των Νοτιαφρικανικών αερογραμμών και στο ξενοδοχείο Χίλτον. Ο απολογισμός είναι μερικά σπασμένα τζάμια, γεγονός που μόνο πρωτοφανές δεν ήταν για την εποχή. Μεταφερόμαστε στα Εξάρχεια. Ομάδα ΜΑΤ έχει σταματήσει σε μια ψησταριά για φαγητό. Από το σημείο περνά τυχαία μια ομάδα αναρχικών, που αρχίζει να τους ειρωνεύεται. Αμφότερες οι ομάδες σταδιακά πολλαπλασιάζονται. Η ένταση ολοένα και αυξάνεται και οι αναρχικοί αρχίζουν να καταδιώκουν τους αστυνομικούς. Τα επεισόδια εξαπλώνονται σε όλο το κέντρο της Αθήνας. Σε κάποιο σημείο αυτών, και συγκεκριμένα στη διασταύρωση των οδών Στούρναρη-Μπότσαρη, μια μολότοφ πέφτει σε σταθευμένη κλούβα. Τότε ο Αθανάσιος Μελίστας, που βρισκόταν κοντά σε αυτήν, σημαδεύει και πυροβολεί προς το πλήθος, το οποίο κατευθυνόταν προς τα Εξάρχεια. Η σφαίρα βρίσκει τον Μιχάλη Καλτεζά. Ήταν μόλις 15 χρονών και ήταν η πρώτη πορεία στην οποία συμμετείχε. 


Το γεγονός της δολοφονίας διαδίδεται άμεσα και οι αναρχικοί καταλαμβάνουν το παλιό Χημείο στη Σόλωνος και το Πολυτεχνείο σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Το πρωί της επόμενης η Επιτροπή Πανεπιστημιακού Ασύλου, με πρόεδρο τον Πρύτανη Μιχάλη Σταθόπουλο, δίνει άδεια στην αστυνομία να μπει στο Χημείο. Ήταν η πρώτη καταπάτηση του ασύλου μετά τη θέσπιση του του 1982.

Γίνεται, λοιπόν, εισβολή αστυνομικών δυνάμεων με εκτεταμένη χρήση χημικών, για πρώτη φορά μετά το 1976. Συλλαμβάνονται 37 άτομα, τα οποία ξυλοκοπούνται βάναυσα, ενώ λίγοι, μέσω των υπονόμων, καταφέρνουν να φτάσουν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Τα επεισόδια συνεχίστηκαν και τις επόμενες μέρες, ενώ το Πολυτεχνείο παραδόθηκε ήρεμα μετά από διαπραγματεύσεις. 


Μετά το τέλος των γεγονότων υπέβαλαν της παραιτήσεις τους οι υπεύθυνοι του Υπουργείου Δημόσιας Τάξεως, Τσούρας και Κουτσογιώργας, οι οποίες δεν έγιναν δεκτές από τον τότε πρωθυπουργό, Ανδρέα Παπανδρέου. 


Λίγες μέρες αργότερα, στις 26 Νοέμβρη, η 17Ν επιτέθηκε με βόμβα σε κλούβα των ΜΑΤ κοντά στο ξενοδοχείο Χίλτον. Ο απολογισμός ήταν ένας νεκρός αστυνομικός και 14 τραυματίες. Στην προκύρηξή της χαρακτήρισε την επίθεση της ως "αντίποινα για τη δολοφονία Καλτεζά".


Αθανάσιος Μελίστας (Το προφίλ του δολοφόνου)

Ήταν 27 χρονών. Σπούδαζε στη Νομική και για να διευκολύνει τις σπουδές του είχε μετατεθεί στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, όπου εργαζόταν ως καφετζής. Ήταν αρκετά εξοικειωμένος με τα όπλα και άριστος σκοπευτής. Στη γραμμή του πυρός βρέθηκε λόγω έλλειψης προσωπικού από τα συνεχή επεισόδια. Σύμφωνα με μαρτυρίες, είχε μέσον στην αστυνομία και ελπίδες για μεγάλη σταδιοδρομία. Με δικηγόρο τον Αλέξανδρο Λυκουρέζο, καταδικάστηκε πρωτόδικα σε 2,5 χρόνια φυλάκιση με αναστολή. Στις 25/1/1990, όταν και εκδικάστηκε η έφεσή του, αθωώθηκε πλήρως καθώς του αναγνωρίστηκαν τα ελαφρυντικά του "βρασμού ψυχής" και της "καθ' υπέρβαση των ορίων άμυνας". Την αθώωση του ακολούθησαν βίαια επεισόδια, φωτιές, συγκρούσεις και συλλήψεις. 


Το τι απέγινε, πάντως, είναι αρκετά διφορούμενο. Σύμφωνα με κάποιες φήμες,παρουσίασε έντονα ψυχολογικά προβλήματα και νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική στην Πάτρα. Αφού πήρε εξιτήριο, μετανάστευσε στην Αυστραλία, όπου υπήρχαν κάποιοι συγγενείς του. Άλλοι λένε, πως συνέχισε να ζει κανονικά στην Αθήνα. Επανειλημμένα έχει δηλώσει, πως δε μετάνιωσε για την πράξη του. 


Επίλογος


Αντί επιλόγου, παρατίθεται συνέντευξη της μητέρας του Μιχάλη Καλτεζά, η οποία θα αποτελέσει και προεισαγωγικό κομμάτι για το κείμενο που θα ανέβει για τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο και την εξέγερση που ακολούθησε. (η συνέντευξη δόθηκε στο Έθνος και τη Στέλλα Κεμανέτζη)

Η μητέρα του, Ζωή Καλτεζά

Ενας 15χρονος στα Εξάρχεια και ένας αστυνομικός που χωρίς αιτία του αφαιρεί τη ζωή. Ηταν ο Μιχάλης. Είναι ο Αλέξης. «Εμεινα άναυδη με την άδικη αυτή δολοφονία. Οχι πάλι τα ίδια. Εμένα ήρθε να μου το πει ένας δημοσιογράφος. Δεν μου είπε αμέσως ότι σκοτώθηκε. Είχαν γίνει κάποιες φασαρίες και έπρεπε να πάω στον Ευαγγελισμό όπου ήταν τραυματισμένος. Εκεί μέσα σε ένα δωμάτιο μου το αποκάλυψαν. Σωριάστηκα». Η κ. Καλτεζά μιλάει στο «Εθνος» για τον άδικο χαμό του γιου της, για μια συγνώμη που ποτέ δεν ζητήθηκε, για μια δικαιοσύνη που δεν αποδόθηκε, για τη δολοφονία του Αλέξη, για τη μητέρα του…

Γνωρίζατε ότι θα πήγαινε στην πορεία του Πολυτεχνείου;

Οχι. Θα πήγαιναν με τον φίλο του τον Νίκο και άλλους στο Κεφαλάρι. Τελικά δεν βρέθηκαν κι ενώ εγώ και ο πατέρας του τον περιμέναμε από το απόγευμα στις 6 -είχε φύγει από τη μία- ως τις 11 και τη μία μετά τα μεσάνυχτα, μπαινόβγαινα στο μπαλκόνι σε μια κουβέρτα τυλιγμένη, ήρθε ένας νεαρός με ταξί και πήγα στον Ευαγγελισμό. Δεν είχε ξαναπάει σε πορεία. Μάλλον πήγε επειδή δεν βρέθηκε με τους φίλους του. Είπαν ότι πέταξε κάτι στους αστυνομικούς. Αυτό δικαιολογούσε να το σκοτώσουν; Η σφαίρα μπήκε κάτω από το δεξί αυτί. Το τραύμα ήταν τυφλό. Ηταν τόσο όμορφος εκείνο το πρωινό. Ισως γιατί θα… έφευγε. Ηταν άκακο παιδί.

Ηταν αναρχικός ο Μιχάλης;

Υστερα από μέρες πήγε ο φίλος του ο Νίκος και τους ρώτησε αν τον ήξεραν, αν τον είχαν ξαναδεί. Του είπαν πως πρώτη φορά τον έβλεπαν και μάλιστα νόμιζαν ότι τον είχε βάλει η αστυνομία. Και στην κηδεία του και στα σαράντα είχαν έρθει οι αναρχικοί, αλλά κύριοι ήρθαν και κύριοι έφυγαν. Αυτά που βλέπουμε αυτές τις μέρες δεν είχαν γίνει κι ας ήταν ο κόσμος τόσος πολύς.

Στο δικαστήριο τι έγινε;

Αθωώθηκε ο αστυνομικός που σκότωσε τον γιο μου. Δυόμισι χρόνια με αναστολή και ούτε χρόνο δεν έμεινε μέσα. Τόσο άξιζε ο γιος μου; Στην απόφαση της δεύτερης δίκης δεν πήγα. Για να ακούσω τα χειροκροτήματα των αστυνομικών; Φαινόταν πού πήγαινε. Ο Λυκουρέζος αθώωσε τον Μελίστα και τι κατάλαβε; Εμένα δεν μου απηύθυνε ούτε μία ερώτηση…

Σας ζήτησε ποτέ κάποιος συγνώμη;

Ούτε συγγνώμη, ούτε αποζημίωση – αν και δεν θα τη δεχόμουν, τον γιο μου είχα και έχω ανάγκη όχι τα χρήματα, ούτε έστω τον τάφο του. Κι αυτόν τον πληρώσαμε. Μόνο στην πρώτη δίκη, όταν έφερναν τον Μελίστα, με κοίταξε και μου ψιθύρισε «συγνώμη». Αλλά μετά υποστήριξε ότι έριξε πάνω από την κλούβα. Και πως η σφαίρα είχε φορά από κάτω προς τα πάνω και όχι από πάνω προς τα κάτω όπως θα έπρεπε αν είχε πυροβολήσει από πιο ψηλά;

Εσείς τους έχετε συγχωρέσει;

Αν δεν είχα την κόρη μου, θα είχα γίνει ο δεύτερος Παπαδόσηφος. Αυτή με κράτησε… Επρεπε να συνεχίσω για κείνη και για τον άνδρα μου. Εκείνος ακόμα και σήμερα δεν θέλει να μιλάει, δεν του κάνει καλό. Ημουν, είμαι εκ φύσεως δυνατή. Οταν, όμως, πήγαινα ή γυρνούσα από τη δουλειά, έκλαιγα. Πώς να αντέξω που έχασα τον γιο μου τόσο άδικα και αναπάντεχα;

Τους μισείτε;

Δεν νιώθω μίσος, μόνο αγανάκτηση.

Τι σας έκανε να πάτε στην κηδεία του Αλέξη;

Δεν το σκέφθηκα καν. Πήγα αυθόρμητα. Σαν να έπρεπε να πάω. Είχε πολύ κόσμο και προχώρησα μέσα στον χώρο του κοιμητηρίου. Θα πάω, όμως, μια άλλη μέρα, αργότερα, να πάω λίγα λουλούδια στο παιδί και να δώσω χαιρετισμούς στον Μιχάλη…

Υπάρχουν λόγια που θα μπορούσατε να πείτε στη μητέρα του Αλέξη;

Μακάρι να υπήρχαν. Μια ζωή ένα καρφί στη ζωή της. Την όποια δύναμη με τον καιρό θα τη βρει από το άλλο παιδί της, αλλά το κενό δεν καλύπτεται… Και πάνω απ όλα να κλείσει τα αυτιά της σε όσα θα ειπωθούν για το παιδί της. Είχαν πει και για τον Μιχάλη διάφορα, ακόμα και ότι έμενε με τη γιαγιά του στα Λιόσια, ενώ καμία από τις γιαγιάδες του δεν ήταν εν ζωή, και πόσα άλλα… Για να δικαιολογήσουν έναν αδικαιολόγητο θάνατο!

Θα θέλατε να τη συναντήσετε;

Ναι. Αρκετά αργότερα ίσως. Τώρα βιώνει τη μεγαλύτερη θλίψη του κόσμου.

Εσείς σήμερα από τι παίρνετε δύναμη;

Από τα μάτια της οκτάμηνης εγγονής μου που είναι ίδια με του Μιχάλη μου…

Το 2ο "Πολυτεχνείο"

Λόγω των ημερών αποφάσισα να κάνω ένα αφιέρωμα σε κάποια από τα χαρακτηριστικότερα θύματα αστυνομικής βίας. Το έναυσμα για το αφιέρωμα αυτό, που θα αποτελείται από τρία μέρη, το πήρα στην πορεία της 17ης Νοέμβρη για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Εκεί, όταν ακούστηκε το σύνθημα "Κουμής-Κανελλοπούλου-Μιχάλης Καλτεζάς, Το Πολυτεχνείο δεν τέλειωσε για μας", είδα πολλούς, κατά πλειοψηφία νεαρούς, να παγώνουν, να κοιτιούνται μεταξύ τους και  να αναρωτιούνται, ποιος είναι ο Κουμής και ποια η Κανελλοπούλου. Ευτυχώς, την ιστορία του Καλτεζά τη γνώριζαν ήδη. Μέσω τριών ποστ, θα προσπαθήσω να θυμίσω τα γεγονότα του 1980, του 1985 και φυσικά στις 6 Δεκεμβρίου θα ανέβει ποστ αφιερωμένο στον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο και την εξέγερση που ακολούθησε τη δολοφονία του. 

Γεγονότα 1980, Δολοφονία Ιάκωβου Κουμή και Σταματίας Κανελλοπούλου

Υπόβαθρο

Το καιρό εκείνο, το πολιτικό κλίμα της χώρας ήταν ήδη αρκετά πολωμένο. Η προσπάθεια της Κυβέρνησης Ράλλη να άρει όλες τις εκκρεμότητες, που υπήρχαν με το λεγόμενο τότε "δυτικό κόσμο", προσέκρουε στον έντονο αντιαμερικανισμό, που είχε δημιουργηθεί. Αιτία για τον τελευταίο ήταν οι φρέσκες μνήμες από την τούρκικη εισβολή στην Κύπρο και η συμβολή των Αμερικανών στη Χούντα. Παράλληλα υπήρχε έντονος αναβρασμός και στο φοιτητικό κίνημα, το οποίο προσπαθούσε με κάθε τρόπο να εμποδίσει την εφαρμογή του νόμου 815. Παρά τις αντιδράσεις, όμως, η Ελλάδα κατάφερε να γίνει ξανά δεκτή στο ΝΑΤΟ, ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ για την ανανέωση της παραμονής των αμερικάνικων βάσεων στον ελλαδικό χώρο, ενώ ο Αβέρωφ, τότε υπουργός Άμυνας, συμμετείχε στην Επιτροπή Πυρηνικού Σχεδιασμού του ΝΑΤΟ. 

Ο κόσμος έψαχνε έναν τρόπο για να εκφράσει την αγανάκτηση του για όλα τα παραπάνω και η ιδανική ευκαιρία ήταν η κορύφωση των εορταστικών εκδηλώσεων για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Η κυβέρνηση, όμως, απαγορεύει στην πορεία να φτάσει μέχρι την αμερικάνικη Πρεσβεία και ορίζει ως σημείο τερματισμού και διάλυσης του πλήθους, την πλατεία Συντάγματος. 

Τα γεγονότα

Η πλειοψηφία της ΕΦΕΕ, που αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από νεολαίους του ΠΑΣΟΚ και της ΚΝΕ, πειθαρχεί στην απόφαση. Υπάρχει, ωστόσο, μια μικρή μειοψηφία, που αψηφά την εντολή και είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι την αμερικάνικη πρεσβεία. Η μειοψηφία αυτή αποτελούνταν από νεολαίους της ΠΠΣΠ, ΑΑΣΠΕ, ΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, Β' Πανελλαδική κ.α. Το τμήμα αυτό της πορείας αποφασίζουν να ακολουθήσουν και χιλιάδες απλοί διαδηλωτές. 

Η πορεία στο ύψος της Βουλής συναντά πλήθος από παρεταγμένων διμοιριών ΜΑΤ. Για λίγα λεπτά τα δύο μέτωπα στέκονται ακίνητα και απλά ανταλλάζουν κάποιες φράσεις. Αμέσως μετά οι διαδηλωτές κάνουν πρώτα βήματα και τα ΜΑΤ επιτίθενται. Η βιαιότητα, η αγριότητα και το μένος των ΜΑΤ έναντι όποιου διαδηλωτή έβλεπαν μπροστά τους, είτε είχε σκοπό να φτάσει στην πρεσβεία είτε όχι, είναι πρωτοφανής. Χτυπάνε μανιωδώς όποιον βλέπουν μπροστά τους και φτάνουν στο σημείο να χρησιμοποιήσουν τα υπηρεσιακά τους περίστροφα. Ήταν αδύνατο από τέτοια επίθεση να μην υπάρξουν νεκροί. Ο απολογισμός της εκτός από 250 τραυματίες (οι 5 σοβαρά και οι 2 εξ αυτών από σφαίρα) αριθμεί και δυο νεκρούς.  

Το σώμα της Σταματίας Κανελλοπούλου βρίσκεται, βαριά χτυπημένο από γκλοπ, πεσμένο σε πεζοδρόμιο της Πανεπιστημίου. Μεταφέρεται στο Ιπποκράτειο, όπου λίγο αργότερα θα αφήσει την τελευταία της πνοή. Η ιατροδικαστική έκθεση σοκάρει. 18 χτυπήματα στο κρανίο, πολλαπλά κατάγματα, βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Ήταν μόλις 20 χρονών, εργάτρια, ανένταχτη πολιτικά και καταγόταν από το Περιστέρι. 

Αποτέλεσε το πρώτο θύμα εκείνο το βράδυ, καθώς ο Ιάκωβος Κουμής άντεξε λίγο παραπάνω. Πάλεψε για μερικές μέρες με το θάνατο, αλλά ούτε αυτός τα κατάφερε. Το αναίσθητο σώμα του είχε βρεθεί στην Πλατεία Συντάγματος με βαριές κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ενώ σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες είχε και τραύμα από σφαίρα αστυνομικού περιστρόφου. Ξεψύχησε στο "Λαϊκό", όπου είχε διακομιστεί. Ήταν 26 χρονών, φοιτητής Νομικής, με καταγωγή από την Κύπρο και συγκεκριμένα από την Σωτήρα Αμμοχώστρου. Στην πορεία συμμετείχε με την "Επιτροπή Αυτοδιάθεσης Κύπρου", κομματικά ανένταχτη πρωτοβουλία. Ο πρόωρο χαμός του ενέπνευσε ποιητές τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρου, αλλά ο χαρακτηριστικότερος στίχος που ταυτίζεται με το όνομά του, έχει γραφτεί από τον ίδιο: 

"Η γαλάζια σου μορφή με τυραννά...

Γυρεύω μια σταγόνα λευτεριάς στα βήματά σου

και συ μ' αρνήθης για τα συμφέροντά σου. "

Δηλώσεις 

Οι δολοφονίες, όπως είναι λογικό, κυριάρχησαν στην πολιτική επικαιρότητα τις επόμενες μέρες και θέση πήρε ολόκληρη η "κορυφογραμμή" της πολιτικής:

• Ανδρέας Παπανδρέου: "Μικρές ομάδες ανεύθυνων στοιχείων και προβοκατόρων άγνωστης και ύποπτης προέλευσης δημιούργησαν θλιβερά έκτροπα με προφανή σκοπό να αμαυρώσουν και να δυσφημήσουν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο του Πολυτεχνείου."
•  Κυβέρνηση την επόμενη μέρα: "Οργανωμένες ομάδες αναρχικών και εξτρεμιστικών στοιχείων αμαύρωσαν τη μεγάλη λαϊκή επέτειο και προκάλεσαν βάναυσα τα δημοκρατική και ειρηνικά αισθήματα του συνόλου του λαού. Για τις συνθήκες υπό τις οποίες σημειώθηκε ο θάνατος νεαρής εργάτριας διετάχθησαν διοικητικές ανακρίσεις." (Ο Κουμής δεν είχε ξεψυχήσει ακόμα)
• Γ. Ράλλης (μια εβδομάδα μετά στη Βουλή): "Και ο Αρχάγγελος Μιχαήλ σπάθην κρατεί στα χέρια του για να αμυνθεί εναντίον των δαιμόνων. Δεν κρατεί άνθη." 
• Λ. Κύρκος: Την Κυριακή την αντιπαρατέθηκαν και δε συγκρούστηκαν οι αστυνομικές δυνάμεις και τα ΜΑΤ με τους διάφορους αναρχικούς και ροπαλοφόρους. Τέτοια σύγκρουση δεν υπήρξε. Εκείνο που συνέβη είναι ότι οι αστυνομικές δυνάμεις και τα ΜΑΤ μαζί με τους διάφορους ροπαλοφόρους και κουκουλοφόρους, με διαφορετικό ρόλο και αποστολή του καθένα, αντιπαρατάχθηκαν και χτύπησαν την ειρηνική πορεία χιλιάδων πολιτών που τιμούσαν τη μνήμη... κλπ" (η υπογράμμιση δική μου)       
• Γ. Ζιγδής: "Η βασική αιτία του κακού είναι ότι η κυβέρνηση διατηρεί ένα σώμα που αποτελεί ντροπή, τα ΜΑΤ. Δεν είναι αστυνομία αυτό, αυτό είναι σώμα ΕΣ-ΕΣ, είναι χειρότερο από την ΕΣΑ, τα μέλη του είναι κακούργοι, όχι οτι οι άνθρωποι γεννήθηκαν κακούργοι, αλλά εκπαιδεύονται για να γίνουν κακούργοι. Τους είδα στη Ρόδο, όπου επιτέθηκαν ενάντια ενός λαού που έκανε ειρηνική παρέλαση. Επιτέθηκαν με τέτοια λύσσα, που δεν έχω δει ούτε στους Ιταλούς φασίστες, όταν ήμουν παιδί στη Ρόδο(...). Ας έχουμε μια ειδική συνεδρίαση για το αν μπορεί ,μια δημοκρατία να διατηρεί κρατικά όργανα, τύπου ΜΑΤ. Αυτά είναι για τους "Χίτλερ", μόνο για τους ""Μουσολίνι". Είναι αδιανόητο να υπάρχουν σε μια δημοκρατική πολιτεία."

Τα ονόματα του Κουμή και της Κανελλοπούλου δε μπορούσαν να ταυτιστούν με κάποιο πολιτικό χώρο. Έτσι, στη χώρα όπου κατά πλειοψηφία για να συνεχίσει να "ζει" ένας νεκρός και να μη χαθεί στην ιστορική λήθη, είναι αναγκαίο το όνομά του να γίνει έρμαιο στα χέρια φτηνών πολιτικάντηδων, τα δυο αυτά παιδιά ξεχάστηκαν γρήγορα. Τουλάχιστον, δεν τους σκότωσαν και δεύτερη φορά.  Οι δράστες φυσικά δε βρέθηκαν ποτέ. Εξαιρετικά αμφίβολο αν έγινε, έστω και η παραμικρή, προσπάθεια αναζήτησής τους.